Wim van Scharenburg had zich speciaal voorbereid. Foto: Judith van Amerongen
Woensdag 27 januari 2016 is op het Grootmeesterplein in Het Schaakwijk in Utrecht een nieuw buitenschaakbord aangelegd. Met het schaakbord is een begin gemaakt met een project dat tot doel heeft om aan genoemde wijk straatversiering toe te voegen die de uitstraling van de buurt in lijn zal brengen met de straatnamen. Er is al een Winkelcentrum Rokade, een Woonzorgcentrum De Dame (met op de gevel een beeltenis van een schaakkoningin) en nu is er ook een schaakbord op het centrale plein van de wijk.
Een schaakbord is echter niet compleet zonder een set schaakstukken. Deze kwamen woensdag 3 februari bij het schaakbord aan, waarbij de gelegenheid gebruikt werd om gelijk de eerste partij op het bord te spelen. Wim van Scharenburg, directeur van Museum van Zuilen en betrokkene bij het project, was maar al te bereid om voor deze gelegenheid zijn krachten op het schaakbord te meten met Paulus Jansen, wethouder Sport van Gemeente Utrecht en een fervent schaker.
En zoals het bij een verslag van een schaakpartij hoort, hierbij ook de zettenlijst, voorzien van enig commentaar, van deze eerste partij op het Grootmeesterplein:
Wim van Scharenburg – Paulus Jansen, Utrecht 3-2-2016
1. e2-e4 “Ik heb me voorbereid op de witte stukken, dus het komt goed uit dat ik net wit geloot heb.” Met deze uitspraak en deze zet opende Wim van Scharenburg de partij e7-e5 2. b2-b3 Pb8-c6 3. c2-c4 Pg8-f6 4.Pg1-e2 Pc6-d4 Al in een vroeg stadium ontvlamt de partij. Paulus Jansen heeft het afwachtende spel van zijn tegenstander enige tijd gadegeslagen en besluit nu om zijn Paard al naar de aanvallende linies te brengen 5.g2-g3 Een bijzondere zet, die enige uitleg behoeft. Menig schaker zal denken dat g2-g3 geen beste zet is, daar het zwart de mogelijkheid geeft om mat in 1 te geven. Wim heeft echter verder gekeken. Hij begrijpt dat de situatie een langere partij verlangt en daagt zijn tegenstander uit om de mat-in-één-kans te negeren. Men vraagt mij wel eens of het mogelijk is om te bluffen bij schaken, dit voorbeeld laat duidelijk zien dat dat heel goed mogelijk is Lf8-c5 Paulus, duidelijk geschrokken van de plotse mogelijkheid in de stelling, keek nog eens naar het publiek en begreep dat een beëindiging van de partij hier niet op zijn plaats is.
6.Lf1-g2 Bluf is goed, maar je kunt niet van je tegenstander vragen om twee zetten achter elkaar een dergelijke kans te laten liggen. Met deze zet wordt de matdreiging weer uit de stelling gehaald en kan de partij weer rustig verder 0-0 Deze zet ontlokte een glundering bij Wim de Jong, de voorzitter van Winkeliersvereniging Rokade, die getuige was van de uitvoer van de zet waaraan zowel zijn Winkelcentrum als een straat in Het Schaakwijk zijn naam ontleend heeft. 7.d2-d3 d7-d6 8.Pb1-c3 c7-c6 a7-a6 10.0-0 Enige teleurstelling bij Wim de Jong. Ook wit kiest voor de korte versie van de rokade, waar velen gehoopt hadden om ook de lange rokade uitgevoerd te zien worden in deze partij. Pd4xe2+ En daarmee was het eerste stuk geslagen. Tegelijkertijd geeft zwart schaak, een ander begrip waar een straatnaam in Schaakwijk aan gewijd is. 11.Pc3xe2 b7-b5 12.Lc1-b2 Pf6-d7 13.Ta1-c1 f7-f5 14.e4xf5 Tf8xf5 15.Lg2xc6 Ingegeven door adviseur Ed van Eeden, die naast secretaris bij Wims museum ook nog voorzitter van Schaakvereniging Oud-Zuylen en dus een fervent schaker is. Ta8-a7 16.d3-d4 e5xd4 17.Lb2xd4 Dd8-f8 Welk stuk wordt nu gespeeld kreeg ik als vraag. Het is de koningin en het is gelijk de eerste zet met dit stuk in deze partij. Daarmee zijn alle soorten stukken in beweging geweest. Wel staan nog een aantal stukken de partij gade te slaan vanuit hun beginpositie. 18.Ld4xc5 Pd7xc5 19.Lc6-d5+ Kg8-h8 20.Pe2-d4 Tf5-f6 Een zet met venijn. Zwart haalt zijn toren uit de aanvalslijn van het paard, daarmee gelijk ruimte gevend voor zijn loper. Deze heeft de hele partij nog werkloos toe staan te kijken, maar dreigt nu op h3 een pion te slaan.
Stelling na 20…,Tf5-f6. Aangetekend mag worden dat een diagram als hier afgebeeld meer overzicht geeft dan de blik op een groot schaakbord.
21.Kg1-g2 Uiteraard pareert wit de dreiging op h3 Lc8-b7 22.Pd4-c6 Lb7xc6 23.Ld5xc6 Ta7-f7 24.Tc1-c2 Pc5-e6 25.Lc6-d5 Tf7-e7 26.Dd1-h5 Aan deze zet ging een bijzondere manoeuvre vooraf. Wim pakte zijn dame en nam deze richting veld h1. Dit tot verwondering van het publiek, daar er geen veld in die buurt was waar de dame heen mocht. Wilde de witspeler zijn dame nu van het bord verwijderen en zonder de koningin de strijd voortzetten? Neen, het bleek dat hij om het bord heen wilde lopen bij zijn eerste damezet.
Tf6-f5 27.Dh5-g4 h7-h5 28.Dg4xf5 Df8xf5 De bijdrage van de witte Koningin kan als kort maar krachtig genoemd worden. Tot de 26e zet niet in beweging geweest, vervolgens drie zetten lang alle aandacht op zich te vestigen om daarna definitief van het bord te verdwijnen. In dit proces is zwart ook één van zijn actieve torens kwijtgeraakt. 29.Tc2-e2 Df5-f6 30.Tf1-e1 Te7-f7 31.Ld5xe6 Tf7-f8 32.c4xb5 In eerste instantie leek Wim Le6-f5 te willen spelen, wat echter een miscommunicatie tussen hem en zijn adviseur bleek. Toen dit opgehelderd was, kwam deze zet gespeeld a6xb5 33.b3-b4 Df6-d4 34.a2-a3 g7-g5 Daarmee heeft zwart al zijn stukken van de beginpositie weggespeeld. Een bijzonderheid die wit niet zal verwezenlijken 35.Te2-e4 Dd4xf2+ Als een pion emoties zou hebben, dan zou zijn droom zijn om tot in de diepste gelederen van de tegenstanders linie door te dringen om aldaar ofwel promotie te bereiken ofwel als stormram ruimte te maken voor de rest van zijn leger. De pion op f2 was echter een minder roemvol lot beschoren. Vanuit zijn beginpositie wordt hij, omringd door vele van zijn metgezellen die louter toekijken, van het bord geslagen. De hele partij heeft deze soldaat klaargestaan om een bijdrage te leveren aan de strijd, maar hij werd keer op keer gepasseerd om uiteindelijk in de steek gelaten van het bord geslagen te worden. Het schaakspel kan hard zijn, het is daarom maar goed ook dat pionnen geen emoties hebben.
36.Kg2-h1 Df2xg3 Soms roept het schaakspel associaties met andere spellen of sporten op. In dit geval gedraagt de zwarte dame zich net als Pacman, die eerst spookjes terugdrijft naar hun hol om vervolgens alles op te eten 37.Te4-e3 Dg3-f2 38.Le6-d5 De Loper bezet voor de derde maal veld d5. De vorige twee keren verliet hij dit veld om een stuk van de tegenstander te slaan, zou ook dat voor een derde keer lukken? g5-g4 39.h5xg4 Df2-h4+ 40.Kh1-g1 Juist gespeeld. Verleidelijk was natuurlijk Kh1-g2, om met Te1-h1 de aanval op vijandelijke koning en koningin te openen. Echter, na Kh1-g2 zal wit in twee zetten matgezet worden na Tf8-f2+ h5xg4 Na deze zet, die Paulus in persoon naar de vierde rij gebracht had, mompelde Wim iets over remise aanbieden. Paulus bleek hier wel oren naar te hebben en de vrede was spoedig bezegeld. Een aantal mensen in het publiek leken gehoopt te hebben dat de strijd met de geopende koningen nog even door zou gaan. Maar ja, de wensen van het publiek komen niet altijd overeen met de wensen van de spelers. In dit geval hadden de spelers duidelijk gelijk, daar de weersomstandigheden vrij kort na de partij omsloegen. ½-½
Na afloop van de partij werd nog nagesproken over het gebeurde en de dingen die nog te gebeuren staan. Kinderen uit de wijk maakten van de gelegenheid gebruik om op hun manier met de stukken te spelen. Schaken wordt meestal als een denksport gezien, maar in Het Schaakwijk blijkt intussen al dat je een schaakbord en schaakstukken ook voor heel andere doeleinden kunt gebruiken. Helaas werd dit alles afgebroken toen de regen zijn intrede deed. De plastic schaakstukken en het stenen bord kunnen hier prima tegen, maar de toeschouwers des te minder. Snel opruimen en een mooie opening weer achter ons laten.